Schengen-samstarfið

4.11.2009 | 10:04

Margir hafa undanfarið gagnrýnt aðild Íslands að Schengen samkomulaginu, og undanfarið hafa einnig verið birtar fréttir um ágæti aðildarinnar. Ein þeirra birtist á vísi.is í morgun og ég endurbirti hér:

Með aðgangi að alþjóðlegum gagnabönkum í krafti Schengen-aðildar geta yfirvöld nálgast margvíslegar upplýsingar sem gagnast þeim í baráttunni við erlenda glæpahringi.
Þetta segir Helgi Gunnlaugsson, prófessor í félagsfræði við Háskóla Íslands og sérfræðingur í afbrotafræði.
Hann er sama sinnis og Smári Sigurðsson, yfirmaður alþjóðadeildar Ríkislögreglustjóra, sem lýsti skoðun sinni í blaðinu í gær.
Lögreglufélag Vestfjarða og Snorri Magnússon, formaður Landssambands lögreglumanna, hafa efasemdir um ágæti Schengen-samstarfsins og telja það auðvelda landgöngu fólks sem hingað komi í því augnamiði að fremja glæpi.
Helgi hafnar þeirri kenningu að skipulögð glæpastarfsemi þrífist í skjóli Schengen-aðildar, sem í aðra röndina snýst um vegabréfalausa för fólks innan aðildarríkjanna. Þvert á móti veiti hún möguleika á samstarfi við lögregluembætti annarra ríkja. Aðildin veiti í raun og veru vernd gegn mansali og annarri skipulagðri glæpastarfsemi. Íslendingar væru berskjaldaðri án Schengen.
Helgi bendir jafnframt á að frjálsa förin sé líka ein af grunnstoðum samningsins um Evrópska efnahagssvæðið. Úrsögn úr Schengen ein og sér myndi því ekki hefta komu fólks til landsins.

Það sem þessi frétt og fleiri um ágæti Schengen gleyma að minnast á er að tvö lönd Evrópusambandsins hafa einmitt ekki tekið upp samkomulagið að öllu leiti, einungis þann hluta sem snýr að samvinnu lögreglu og dómstóla. Þessi tvö lönd eru Bretland og Írland. Nýir meðlimir ESB hafa þó ekki val, þeim er skylt að taka upp Schengen-samkomulagið í heild sinni.

Schengen_map

Löndin þrjú sem eru grænlituð eiga eftir að aðlaga sig að samkomulaginu.

En hvað er meginmál Schengen-samkomulagsins? Samkomulagið felur fyrst og fremst í sér niðurfellingu vegabréfaeftirlits á innri landamærum og svo samvinnu á sviðum löggæslu. Þessu hafa margir reynt að spyrða saman við þann hluta EES sem fjallar um frjálsa för fólks á milli landa, en hafa ekki verið sannfærandi. Tökum sem dæmi Bretland.

Bretland er aðili að EES svæðinu, en er ekki innan Schengen landamæranna. Þar á frjáls för fólks innan EES við, og er öllum ríkisborgurum EES heimilt að koma til Bretlands og vera þar eins lengi og þeir vilja. En jafnframt hafa Bretar fullt vegabréfaeftirlit og geta því vísað fólki sem kemur frá EES landi til baka ef það hefur ekki skilríki eða vegabréf, og eins geta þeir séð samstundis við vegabréfaeftirlit ef viðkomandi er eftirlýstur innan Schengen.

En hvers vegna er Ísland aðili að Schengen? Þegar norðurlöndin þrjú sem eru í ESB tóku upp reglur samkomulagsins var það með þeim skilyrðum að samnorræna vegabréfaeftirlitið fengi að halda sér. Með því gat Ísland og Noregur orðið hluti af Schengen-svæðinu.

Hver er svo mín afstaða? Ég styð úrsögn frá samkomulaginu ef hægt er að viðhalda samstarfi á löggæslusviði.